Grupa twórców kultury apeluje o zaostrzenie przepisów prawa pozwalających na ściganie przestępców winnych nielegalnego kopiowania dzieł objętych prawami autorskimi. Problem dotyczy nielegalnego rozprzestrzeniania dzieł z wyłączeniem możliwości wynagrodzenia pracy twórczej artystów.
Tu jest trudny problem do rozwiązania, bo dotyczy zbiegu różnych interpretacji. Na przykład za dzieło uważa się każdy produkt posiadający indywidualny charakter. Takim dziełem jest zarówno kubek na mleko, który nosi indywidualne cechy zdobnictwa przemysłowego, takim dziełem jest książka czy film i takim dziełem jest utwór muzyczny. Również takim dziełem jest na rzykład program komputerowy.
Problem jest bardzo trudny w swojej materii i trudno jest jednoznacznie wskazać granice indywidualnej formy dzieła nadanej przez twórcę, ale też są przypadki przemysłowego kopiowania produktu według wzoru możliwego do przypisania indywidualnemu twórcy.
Kogo należy karać i w jakim zakresie ?
Czy karać użytkownika posługującego się przedmiotem, gdy jego użytkownik nie wiedział, że jest to nielegalna podróbka, czy też karać zarząd i właściciela firmy, któa podejmuje się wdrozenia do produkcji atrakcyjnego wzoru i nie posiadajaca zgody jego twórcy ?
Osobiście uważam, że sprawa jest szczególnie trudna, bo wzornictwo przemysłowe ma tak różne tradycje - że trudno jest przyznać prawo do wzoru tylko jednemu autorowi. Znamy przypadki, kiedy więcej niż jeden twórca stworzył dzieło i wszystkie te dzieła będą do siebie bardzo podobne. W wielu przypadkach o pierwszeństwie prawa do wzoru przysługiwało temu, kto najwcześniej zgłosił swój projekt do "urzędu patentowego", często interpretowano to również jako najwcześniejsze opublikowanie informacji na temat dzieła.
Jest jeszcze problem - w jakim zakresie należy się ochrona prawna dla autora dzieła. Często jest to okres określony ustawowo, po którym prawo do ochrony praw autorskich wygasa z mocy prawa. Nie raz zastanawiałem się nad tym problemem i mam szereg zastrzeżeń do interpretacji pojęcia "praw autorskich". Nie jestem w stanie wskazać wszystkich przypadków w sposób wyczerpujący i kompleksowy, ale warto zastanowić się choćby nad niektórymi przypadkami często pojawiającymi się w naszym życiu.
Jenym z takich przypadków jest książka. Tak prawdę mówiąc - autor rzeczywiście jest tutaj najmniej chroniony. Cykl wydawniczy wygląda w ten sposób, że autor często wiele lat pracuje nad zebraniem materiałów i ich interpretacją. Gdy ukończy swoje dzieło w postaci rękopisu, chociaż często jest to już komputeropis, poszukuje wydawcy dzieła.
Wydawca przyjmuje materiał, wnosi tam swój punkt widzenia, nadaje własną interpretację i... oczekuje sfinansowania dzieła przez autora... A potem wydawca przypisuje sobie prawa wydawnicze pozostawiając autorowi kilkadziesiat książek jako egzemplarze autorskie. Dobrze, że chociaż czasem autor otrzyma jeszcze jakiś grosz z prowizji za sprzedane książki. A ile razy te książki pozostają nieprzedane... bo księgarnie nie wyeksponują produktu we właściwy sposób...
Oczywiście to jest wielie uproszczenie, ale pokazuje skalę problemów. Podobnie jest z utworami prezentowanymi technikami multimedialnymi. Tu również wykonawca a właściwie cały zespół przyczyniający się do stworzenia produktu w postaci materialnej pozostaje w cieniu dystrybutora.
W podobnej sytuacji są programy komputerowe - za które sam programista również nie otrzymuje wynagrodzenia. Jest prawdą, że materializacja dzieła kosztuje i jest prawdą, że wyniki sprzedaży pokrywają jedynie pracę sprzedawcy produktu pozostawiając twórców dzieła w oczekiwaniu na wynagrodzenie.
Na koniec chciałbym zatrzymać się na konsumencie tych dzieł, na ogniwie, dla któego te dzieła są przygotowywane. Jeżeli przedmiotem uwagi jest prak wynagrodzenia dla twórców dzieła - to czy ktoś zastanawiał się - czy konsument tych dzieł ma środki na ich zakup ? Zakup w cenie pokrywającej nie tylko koszty dystrybucji, koszty wyprodukowania, ale także i koszt utworzenia dzieła - przedmiot praw autorskich ?
Polecam uwadze refleksje na temat roszczeń twórców o zapłatę za opracowanie dziełą, które staje się towarem przydatnym dla konsumenta:
http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=infopakiet&dz=kraj&idNewsComp=&filename=&idnews=185602&data=&status=biezace&_CheckSum=294512634
